Welke bedrijvigheid willen we in Nederland?

 

Het kabinet wil komen tot een ‘selectiever, hoogwaardiger en gerichter’ arbeidsmigratiebeleid. Dat heeft minister Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de Tweede Kamer per brief laten weten. Hiertoe heeft het kabinet onderzoeken en diverse beleidsmaatregelen gepland. De Tweede Kamer voerde in december 2024 debatten over migratie.  

 

De discussie over arbeidsmigratie zwelt langzaam aan, zo lijkt het. Diverse adviesorganen, waaronder de Adviesraad Migratie, onderzoeksinstellingen en Kamerleden hebben dit jaar gepleit voor selectieve arbeidsmigratie vanuit een brede welvaartsbenadering, waarbij niet alleen economische factoren maar ook de impact op milieu en maatschappij meeweegt.

'Het piept en kraakt'

In augustus stelde Kamerlid Thierry Aartsen van de VVD interview met het AD dat er minder arbeidsmigranten naar Nederland moeten komen. ‘We hebben werknemers uit andere landen hard nodig. Maar het moeten er wel minder worden dan nu.’ Volgens de VVD'er is dat vooral nodig omdat de druk op de samenleving enorm is. ‘Het piept en het kraakt in de zorg, in het onderwijs en met het tekort aan woningen.’

Arbeidsmigranten

Aartsen wil dat bedrijven meer investeren in machines dan goedkoop personeel aan te trekken. De gevolgen daarvan wentelen werkgevers die vooral arbeidsmigranten hier brengen af op de samenleving. Aartsen erkent dat niet al het werk dat nu door arbeidsmigranten wordt gedaan kan worden geautomatiseerd. ‘Neem schoonmakers in onze hotels. Maar bij het snijden van vlees in slachterijen kan dat wel of bij veel werk in de tuinbouw.’ Trouw plaatst in een reportage over een tuinbouwer in de Flevopolder hier enige vraagtekens bij.

Integrale visie

In mei stelde inspecteur-generaal van de Arbeidsinspectie Rits de Boer in een interview met de Volkskrant dat Nederland niet nog meer arbeidsmigranten aan kon. ‘Nog meer arbeidsmigratie leidt tot nog meer miserabele woon- en werkomstandigheden.’ Het leidt volgens hem vooral tot productiviteitsgroei op papier, omdat allerlei maatschappelijke kosten niet worden ingeprijsd. Werkgevers waren dat niet echt met hem eens. Zij pleiten voor een genuanceerde benadering van een complex vraagstuk vanuit een integrale visie op welke migratie Nederland nodig heeft.

Brede welvaart

Ook de Adviesraad Migratie pleitte in september voor selectiever toelaten van arbeidsmigranten, en daarbij meer rekening houden met hun bijdrage aan de brede welvaart. Waar de migrant wil en kan werken, wat hij en zij wil verdienen, de intentie om Nederlands te leren, beschikbaarheid en kwaliteit van woonruimte, en het te verwachten beslag op de voorzieningen moet meetellen, net zoals zorg en onderwijs. Door hiervoor punten toe te kennen valt te berekenen in welke mate de migrant bijdraagt aan de brede welvaart van Nederland. ‘In Canada, Australië en Engeland werken ze met een commissie die dit soort aanvragen beoordeelt met een puntensysteem’, aldus voorzitter Kremer van de Adviesraad.

Welke bedrijvigheid willen we?

Begin dit jaar concludeerde de Staatscommissie demografische ontwikkelingen dat Nederland migratie moet afremmen. Om de druk op de huizenmarkt, de zorg en het onderwijs te beperken en toch een sterke economie te houden, moet Nederland kiezen voor gematigde bevolkingsgroei. Keuzes maken in de bedrijvigheid is essentieel daarbij. Meer hooggeschoold kenniswerk in de ict, minder laaggeschoold werk in distributiecentra, landbouw en logistiek. De Tweede Kamer heeft begin december erover gedebatteerd.

Er zijn ook andere meningen. Een circulaire economie is arbeidsintensief. En bedrijven kampen nu al met een tekort aan mensen. ‘Het zou getuigen van visie als de VVD kijkt naar wie er nodig zijn voor een economie gericht op het oplossen van maatschappelijke uitdagingen,’ zegt Ankie van Wersch van MVO Nederland tegen het ANP.

Beleidsonderzoek

Grip op migratie krijgen is een van de belangrijkste doelstellingen uit het regeerakkoord van het kabinet. Het lijkt het erop alsof het kabinet Schoof deze handschoen aan het oppakken is. Het kabinet wil via een interdepartementaal beleidsonderzoek (ibo) een beeld krijgen van de mate waarin bestaande subsidies en fiscale regelingen de vraag naar arbeidsmigratie aanjagen. In dit ibo moeten ‘expliciet de maatschappelijke kosten en baten van arbeidsmigratie worden meegenomen’, zo heet het in de brief. Ook heeft het kabinet de Sociaal Economische Raad (SER) om een advies gevraagd over de keuzes voor de economie en arbeidsmarkt die binnenkort noodzakelijk en wenselijk zijn.

Dashboard Migratiemotieven

Uit het al ontwikkelde dashboard Migratiemotieven wil het kabinet periodiek nieuwe cijfers halen om gericht te kunnen sturen op verschillende vormen van migratie, waaronder arbeidsmigratie. Met de gegevens uit het dashboard wil het kabinet volgend jaar een aantal ‘richtinggevende keuzes’ maken rond economie en arbeidsmarkt. Die keuzes moeten bijdragen aan het realiseren van een sterke economie en om antwoord te geven op de vraag welke arbeidsvraag we als wenselijk zien en welke niet.

Concrete maatregelen

Ook wil het kabinet bestaande fiscale en financiële maatregelen beperken die migratie bevorderen. Zo zou het kabinet van plan zijn om de salarisnorm te verhogen voor de expatregeling. Daarnaast wil het kabinet de fiscale aftrek van extraterritoriale kosten (etk) beperken. Hiermee kunnen werknemers die in het buitenland wonen en tijdelijk in Nederland werken sommige extra kosten die zij maken belastingvrij vergoed krijgen.

Van Hijum wil daarnaast de kennismigrantenregeling aanscherpen. De Arbeidsinspectie constateerde begin dit jaar dat veel werkgevers deze regeling misbruiken om allerlei werkenden van buiten de EU soepel naar Nederland te laten komen. De regeling is bedoeld om kennisintensieve bedrijven hoogwaardige kenniswerkers uit het buitenland te laten aantrekken.

Bronnen

 

Let op:

De gegevens in dit dossier zijn ontleend aan tientallen doorgaans zeer betrouwbare bronnen. Toch kan Earnest geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele onjuistheden, of gevolgschades die hieruit kunnen ontstaan. Deze informatie verandert vaak, en veel. Daarom is alleen de online-versie van dit dossier actueel.